هر یک از ما ممکن است در طول زندگی خود با زخم‌ها یا تاول‌های کوچکی در نواحی مختلف بدن مواجه شویم که به نام تبخال شناخته می‌شوند. مقصر اصلی این عارضه باید میکروبی به نام ویروس هرپس سیمپلکس یا HSV دانست.
این ویروس در انواع مختلفی وجود دارد و نواحی متفاوتی از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. متأسفانه هیچ راهکار درمانی برای این معضل وجود ندارد، اما روش‌هایی پیشنهاد شده‌اند که به کمک آنها می‌توان این بیماری را مدیریت و کنترل کرد.
اما چگونه متوجه شویم که به این ویروس مبتلا شده‌ایم؟ اصلاً تبخال به چه دلیلی اتفاق می‌افتد و چگونه باید آن را برطرف کرد؟ در این مطلب از دکتر مهناز شکروی نکاتی را درباره تبخال مطرح می‌کنیم که شاید نمی‌دانستید و با آگاهی از آنها از اتفاقات بدتر جلوگیری خواهید کرد.
تبخال چیست؟
عامل تبخال، ویروسی به اسم هرپس سیمپلکس نوع ۱ است و معمولاً به صورت تاول‌های کوچک دور لب ظاهر می‌شود. تبخال هم به‌طور مستقیم از راه بزاق یا تماس پوستی و هم به طور غیر‌مستقیم مانند استفاده از لیوان یا فنجان فرد مبتلا منتقل می‌شود.
بیشتر افراد در دوران کودکی و پیش از ۱۰ سالگی به این ویروس آلوده می‌شوند. این ویروس معمولاْ به‌شکل غیر فعال و نهفته در اعصاب صورت باقی می‌ماند.
به‌طورکلی در تبخال‌ها با دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس مواجه می‌شوید:
ویروس HSVنوع اول: این نوع ویروس باعث به‌وجود آمدن تبخال اطراف و داخل دهان شده و در کل عامل اصلی تبخال و تاول‌های کوچک دور لب و روی صورت محسوب می‌شود.
ویروس HSV نوع دوم: این ویروس باعث ظاهر‌شدن تبخال در ناحیه تناسلی زنان و مردان شده و عامل اصلی ایجاد تبخال‌ها و زگیل‌های تناسلی است.
چه عواملی ویروس تبخال را بیدار می‌کنند؟
عواملی مانند سرماخوردگی، تب، استرس، درمان‌های دندانپزشکی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌توانند ویروس تبخال را فعال کنند. انجام روش‌های زیبایی مانند تزریق ژل، فیلر، لیزر موهای زائد و سولاریوم هم می‌توانند باعث فعال شدن ویروس تبخال شوند.
ناگفته نماند هرپس سیمپلکس نوع ۱ فقط به تبخال لب اکتفا نمی‌کند، بلکه می‌تواند ناحیه تناسلی، چشم‌ها و پوست انگشتان دست را هم مبتلا کند و به شکل تبخال تناسلی یا تبخال بینی باشد.
آیا تبخال لب واگیردار است؟
تبخال‌های قابل مشاهده مسری هستند. ویروس هرپس سیمپلکس از طریق تماس نزدیک با فرد آلوده منتقل می‌شود. این اتفاق ممکن است در اثر بوسیدن، استفاده‌ی مشترک از لوازم آرایش یا به اشتراک گذاشتن غذا رخ دهد. رابطه‌ی جنسی دهانی می‌تواند باعث سرایت تبخال لب و تبخال تناسلی شود.
علائم تبخال لب
بعضی از افراد مبتلا به تبخال هیچ‌گونه علامت خاصی ندارند، بعضی از مبتلایان فقط یک‌بار علائم را تجربه می‌کنند. با این حال هنوز هم 25% افراد مبتلا به تبخال، دچار عود مجدد علائم می‌شوند. در این صورت معمولا علائم هر بار سر جای مشخصی ظاهر می‌شوند.
علائم اولیه‌ی عفونت HSV-1 معمولا 2 تا 20 روز بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- ظهور ضایعات تاولی روی زبان، دهان، چانه، گونه یا داخل بینی
- احساس درد در داخل دهان یا زبان
- ورم لب‌ها
- دشواری بلع
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی
- بالا رفتن دمای بدن
- سردرد
- کم آبی بدن
- حالت تهوع
- ممکن است دهان و لثه‌ها هم دچار عفونت شوند. چنین عفونتی را ژنژیواستوماتیت می‌نامند. این وضعیت حدودا 1 تا 2 هفته ادامه دارد .
- ممکن است چند روز قبل از شیوع تبخال دچار احساس سوزش و گز گز لب‌ها یا صورت شوید. این زمان بهترین دوره برای شروع درمان است.
- پس از ایجاد زخم، یک تاول برآمده، قرمز و پر از مایع را مشاهده می‌کنید. این تاول‌ها معمولا درد دارند و نسبت به لمس حساس هستند. ممکن است بیش از یک تبخال ظاهر شود.
- تبخال لب به مدت 2 هفته باقی خواهد ماند و تا وقتی پوسته پوسته نشود واگیردار است. ممکن است اولین تبخال تا 20 روز بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر نشود.
اگر در طول شیوع تبخال متوجه هر نوع علامتی در چشم‌ها شدید، فورا با پزشک تماس بگیرید. اگر ویروس هرپس سیمپلکس به طور کامل درمان نشود می‌تواند منجر به از دست رفتن دائم بینایی شود.
آیا ویروس هرپس سیمپلکس، به‌طور کلی ریشه‌کن می‌شود؟
متاسفانه پس از ورود ویروس داخل بدن و ابتلابه ویروس تبخال، این بیماری قابل درمان نبوده، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. پس از عفونت‌های اولیه، ویروس در سلول‌های عصبی به شکل خفته و غیرفعال باقی می‌ماند. این به آن معنی است که ویروس می‌تواند دوباره فعال شده و منجر به بروز زخم‌های جدیدی در بدن فرد شود.
تبخال، در برخی از افراد که به دلایل مختلف مانند استرس و تنش زیاد یا بیماری‌های خود ایمنی مختلف دچار ضعف در سیستم ایمنی بدن خود هستند، بیشتر مشاهده می‌شود. حتی در زمانی که زخم‌های تبخال قابل دیدن نیستند هم ویروس مسری است و فرد ناقل امکان انتقال آن را دارد.
برخی از عوامل قادر هستند تشکیل تبخال را تحریک کنند که این عوامل تحریک‌کننده عبارتند از:
- عفونت
- درجه حرارت شدید بدن مانند تب
- سرماخوردگی
- استرس و اضطراب
- قرارگرفتن درمعرض نور خورشید،
- ابتلابه ویروس HIV و یا AIDS
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- تغییرات هورمونی مانند دوران قاعدگی خانم‌ها
- سوختگی‌های شدید پوستی
- اگزما
- بروز عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی
- شیمی‌درمانی
- اقدامات و جراحی‌های دندانپزشکی
درمان تبخال
اکثر طغیان‌های تبخال، بدون درمان ظرف یک تا دو هفته برطرف می‌شوند. بااین‌حال، استفاده از برخی داروها می‌تواند طول مدت طغیان بیماری را کوتاه کند و هر گونه درد یا ناراحتی‌ای که تجربه می‌کنید را کاهش دهد. از سوی دیگر، لازم است بدانید این داروها نمی‌توانند ویروس را از بدن شما خارج کنند. در بیشتر موارد، بهتر است استفاده از داروها را به‌محض بروز علائم شروع کنید. در ادامه با روش‌های درمان تبخال بیشتر آشنا می‌شوید.
پمادهای ضدویروسی
پمادهای ضدویروسی بدون نسخه می‌توانند طول مدت طغیان تبخال را کوتاه کنند. بیشتر این پمادها حاوی آسیکلوویر یا پنسیکلوویر هستند. لازم است این پماد را دو تا سه ساعت یک بار و به مدت پنج روز بر روی تبخال بمالید.
داروهای خوراکی ضدویروسی
برخی از نمونه داروهای خوراکی ضدویروسی که میتوانید برای بهبود تبخال مصرف کنید عبارت‌اند از:
- والاسیکلوویر
- آسیکلوویر
- فامسیکلوویر
اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید یا به‌صورت منظم دچار طغیان تبخال می‌شوید، ممکن است پزشک یکی از این داروها را برای شما تجویز کند. این دارو را یک یا دو بار در روز مصرف می‌کنید. این داروها می‌توانند طول مدت طغیان را کوتاه کنند و همچنین از بروز طغیان مجدد پیشگیری کنند.
مُسکن‌های ضد‌درد
مسکن‌های موضعی بدون نیاز به ارائه‌ی نسخه‌ی پزشک که حاوی ترکیباتی مانند بنزوکائین یا لیدوکائین هستند می‌توانند درد و ناراحتی ناشی از تبخال را کاهش دهند. لازم به ذکر است این داروها تاثیری روی سرعت درمان ندارند. بعضی از مُسکن‌های مناسب تبخال عبارتند از:
- اوراژل
- بلیستکس
- سایمکس
- آنبسول
ایبوپروفن و استامینوفن هم از دیگر گزینه‌های تسکین دهنده‌ی درد محسوب می‌شوند.
پیشگیری از انتشار ویروس تبخال
با توجه به اینکه هیچ راهکار معین و خاصی جهت درمان تبخال وجود ندارد، می‌توان اقداماتی را انجام داد و با کمک آنها از ابتلابه ویروس تبخال جلوگیری کرد. حتی می‌شود به‌طور کلی مانع از انتقال ویروس HSV به فرد دیگری شد. این اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:
برای جلوگیری از انتقال و انتشار ویروس تبخال لازم است دستان خود را مرتبا شستشو دهید و از تماس پوستی با دیگران تا حد امکان خودداری نمایید.
درواقع بهترین راه جهت جلوگیری از ابتلابه ویروس هرپس سیمپلکس، جلوگیری از تماس جسمی با زخم‌ها و تاول‌های شخص آلوده است.
در زمان وجود ضایعات فعال در دهان، هر چیزی که با دهان تماس پیدا می‌کند را بشویید و آنها را به‌هیچ‌وجه با دیگران به اشتراک نگذارید.
با شناخت محرک‌هایی که باعث ظاهر‌شدن تبخال‌هایتان می‌شود، میتوانید از فعال‌شدن مجدد ویروس پیشگیری نمایید.
اگر آفتاب باعث بروز علائم تبخال‌های شما است، نباید درمعرض تابش نور خورشید قرار بگیرید و در صورت بیرون رفتن از خانه، باید از کرم ضد آفتاب مناسب استفاده کنید.
اگر هر بار که دچار استرس و اضطراب می‌شوید، تبخال‌هایتان ظاهر می‌شوند، تکنیک‌های مدیریت استرس همچون یوگا و مدیتیشن را تمرین کنید تا بتوانید از این عارضه جلوگیری نمایید.
از بوسیدن کسی که تبخال دارد، اکیدا خودداری کنید.
از داشتن رابطه‌ی جنسی دهانی با کسی که تبخال دستگاه تناسلی فعال دارد، خودداری کرده و از روابط پرخطر بپرهیزید.
جهت جلوگیری از انتشار ویروس تبخال به سایر نقاط بدن سعی کنید تاول‌ها یا زخم‌هایتان را لمس نکنید.
در صورت تماس با ضایعات فعال، بلافاصله دستان خود را با آب و صابون یا الکل ۶۰ درصد به‌طور کامل بشویید.
از مصرف نوشیدنی‌های گرم و غذاهای شور و پرادویه، تا حد امکان اجتناب کنید.
ضایعات را با آب و نمک به شکل کامل شستشو دهید.
از به اشتراک‌گذاشتن وسایلی که ممکن است ویروس تبخال را به دیگران منتقل کنند همچون قاشق، چنگال، لیوان، ظروف غذاخوری، حوله، لباس، لوازم آرایشی و رژ لب و بالم لب پرهیز نمایید.
هنگام استفاده از داروهای موضعی دست‌های خود را کاملا بشویید و دارو را به کمک پنبه یا گوش پاک‌کن تمیز روی زخم خود بمالید تا تماس با زخم فعال به حداقل برسد.
توجه داشته باشید اگر در فردی ابتلابه این ویروس تشخیص داده شده، اما بدن او هیچ‌گونه علائمی از خود بروز نمی‌دهد، بهتر است استفاده از وسایل محافظتی حین رابطه جنسی را برای خود ضروری کند.
زنان بارداری که مبتلابه این ویروس می‌شوند، ممکن است مجبور به استفاده از داروهایی خاص جهت جلوگیری از سرایت این بیماری به جنین خود بشوند.
سخن پایانی
دقت کنید که کندن تبخال یا دست زدن به آن ممکن است باعث گسترش آن و سرایت به سایر نقاط بدن شود، بنابراین توصیه می‌کنیم در صورتی که از روش‌های درمان خانگی نتیجه نگرفتید بهتر است هر چه زودتر با یک متخصص پوستیا داروساز مشورت کنید تا شما را راهنمایی کند.
اگر در مورد تبخال و راههای درمان آن سوالی برایتان پیش آمده میتوانید از دکتر مهناز شکروی بپرسید .
